“Ήξερα ότι θέλω να γίνω ηθοποιός από τότε που αντιλήφθηκα ότι μπορεί κάποιος να γίνει”.
Της Άντριας Γεωργίου
Με τη Νέδη Αντωνιάδη δεν θα γινόταν να μη μιλήσουμε πολύ για τη γυναικεία εμπειρία. Ξεκινήσαμε από την παράσταση, “Οι Γυναίκες Eπιστρέφουν” και, ανάμεσα στον ενθουσιασμό της για την παρουσίασή της στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, μού μίλησε για τη διαγραφή της γυναικείας δράσης από την επίσημη ιστορία, για την πατριαρχία που βρίσκεται στη δόξα της, αλλά και για τις γυναίκες που παλεύουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στους πολλούς ρόλους, με τους οποίους η κοινωνία διαχρονικά τις επιφορτίζει.
Σχεδόν ξεχνώ το μαγνητόφωνο που γράφει και νιώθω σαν να μιλώ με μια φίλη που ξέρω χρόνια. Καταλαβαίνω ότι δεν είναι απλώς μια ηθοποιός που κάνει θέατρο ή τηλεόραση. Τής το επισημαίνω κάποια στιγμή και μου λέει ότι, λόγω και του οικογενειακού της περιβάλλοντος, δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια καλλιτέχνις με πολιτική τοποθέτηση. Και αυτό είναι διάχυτο σε κάθε της κουβέντα, αλλά και στα πρότζεκτ, με τα οποία επιλέγει να καταπιάνεται. Άλλωστε, στην εντελώς τελική, σημασία έχει να παραμένεις πιστός σε ό,τι πιστεύεις (ή δεν). Και η Νέδη μάλλον έχει βρει τον τρόπο.
“Οι Γυναίκες επιστρέφουν”
Tον Ιούνιο, βρεθήκαμε στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου για την παράσταση “Οι Γυναίκες Eπιστρέφουν”. Ήταν μεγάλη η χαρά, αλλά και η τιμή. Άξιζε σε αυτό το έργο να έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει εκτός Κύπρου σε ένα φεστιβάλ με τέτοιο κύρος στα παγκόσμια θεατρικά δρώμενα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν το έργο παιζόταν στην Κύπρο, μάς πλησίαζε πολύς κόσμος που μάς έλεγε ότι δεν ήξερε την ιστορία και ότι αυτή πρέπει να γνωστοποιηθεί και στο εξωτερικό γιατί είναι μια πολύ σημαντική στιγμή τής σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Και, ξέρεις, κι εμείς οδηγηθήκαμε σε αυτήν την ιστορία, θέλοντας να μάθουμε περισσότερα. Γνωρίζαμε κάποια πράγματα από τις μητέρες μας, που συμμετείχαν στο κίνημα, αλλά μέχρι εκεί. Όταν το 2019 δημιουργήσαμε την πλατφόρμα “ΣΕΖΟΝ Γυναίκες”, μαζί με τη Μαγδαλένα Ζήρα και την Αθηνά Κάσιου, για να φέρουμε στο προσκήνιο τις ανείπωτες ιστορίες των γυναικών της Κύπρου, νιώσαμε ότι πρώτιστα έλειπε από εμάς να γνωρίζουμε αυτές τις πτυχές της ιστορίας, στις οποίες πρωταγωνίστριες ήταν οι Κύπριες γυναίκες.
Ουσιαστικά, το έργο αυτό πραγματεύεται την ιστορία του κινήματος “Οι γυναίκες Eπιστρέφουν”, γύρω από το οποίο οργανώθηκαν γυναίκες από όλη την Κύπρο. Συγκεκριμένα, έναν χρόνο μετά την τουρκική εισβολή χιλιάδες Κύπριες γυναίκες συμμετείχαν σε μια μεγαλειώδη πορεία προς την Πράσινη Γραμμή, σε μια προσπάθεια να ρίξουν το φως στην καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λάμβανε χώρα στην Κύπρομετά το 1974, αλλά και να διεθνοποιήσουν το κυπριακό πρόβλημα. Οι πορείες επαναλήφθηκαν το 1987, το 1988, όταν εκατό γυναίκες της Κύπρου κατέλαβαν την Ακρόπολη της Αθήνας ως πράξη διαμαρτυρίας, και το 1989 οπότε το κίνημα έπαυσε και μάλιστα, σβήστηκε από τη συλλογική μας μνήμη. Ξέρεις, αυτές οι γυναίκες με την τεράστια τόλμη, χλευάστηκαν κιόλας στην εποχή τους.
Εμείς, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας που κράτησε δύο χρόνια, κάναμε συνεντεύξεις με πάνω από 60 γυναίκες που συμμετείχαν στις πορείες και το έργο είναι βασισμένο σε αυτές τις αυθεντικές μαρτυρίες, αποτυπωμένες με τη μέθοδο verbatim. Μιλώντας με αυτές, συνειδητοποιήσαμε ότι οι πορείες δεν ήταν σε καμία περίπτωση μια αυθόρμητη ή παρορμητική κίνηση των γυναικών. Ήταν ένα οργανωμένο κίνημα που είχε διεθνή ακτινοβολία τότε, αλλά μπορεί να εμπνεύσει εξίσου και στο σήμερα. Στις παραστάσεις στην Κύπρο, που ήταν όλες sold out, ερχόταν νεαρός κόσμος που μάς έλεγε πόσο χαιρόταν που μάθαινε γι’ αυτό το ηρωικό κίνημα το οποίο, διαγράφηκε από την επίσημη ιστορία. Κάποιοι έρχονταν ξανά και ξανά, φέρνοντας και φίλους τους μαζί τους. Ήταν εντυπωσιακό. Νομίζω, μάλιστα, πως κάποιος είδε την παράσταση επτά φορές.
Οι τέχνες στην Κύπρο χρειάζονται περισσότερη στήριξη
Μέσω της θεατρικής πλατφόρμας “ΣΕΖΟΝ Γυναίκες” θελήσαμε να αναδείξουμε τη γυναικεία αφήγηση και να δώσουμε φωνή στις γυναίκες.
Τόσο εγώ όσο και η Μαγδαλένα και η Αθηνά νιώθαμε ότι έλειπε από τα κυπριακά θεατρικά δρώμενα αυτή η γυναικεία οπτική θεώρηση. Το 2019 ξεκινήσαμε δυναμικά με πολλές παραστάσεις και μάλιστα, τον Φεβρουάριο του 2020 βρεθήκαμε στο Βρετανικό Μουσείο, για μια ολοήμερη θεατρική παράσταση του έργου της Νάταλι Χέινς, “Χίλια Πλοία”, το οποίο επαναφηγείται ουσιαστικά τα ομηρικά έπη μέσα από τους γυναικείους τους χαρακτήρες. Ήταν πραγματικά μια συγκλονιστική στιγμή, κάτι σαν μυσταγωγία να παίζεις μέσα στην αίθουσα με τα μάρμαρα του Παρθενώνα, μπροστά από χιλιάδες ανθρώπους. Ξέρεις, είναι σημαντικό το γεγονός ότι θεατρικές παραστάσεις βγαίνουν εκτός Κύπρου και είναι σίγουρο ότι γίνονται πράγματα στον χώρο του πολιτισμού. Το κακό είναι ότι όλα γίνονται με τεράστια δυσκολία – με περισσότερη απ’ όση θα έπρεπε – και στηρίζονται, εν πολλοίς, στην προσωπική πρωτοβουλία και θέληση. Οι τέχνες στην Κύπρο χρειάζονται περισσότερη στήριξη.
Η πλατφόρμα “ΣΕΖΟΝ Γυναίκες” ξεκίνησε με μηδαμινούς πόρους και η εξέλιξή της βασίστηκε καθαρά στη δική μας αγάπη και όρεξη, για να φτάσουμε σήμερα εδώ που φτάσαμε. Αλλά, αυτός δεν είναι ο ιδανικός τρόπος, για να δουλεύει κάποιος. Δεν είναι οκ να ζούμε σε μια χώρα που ο πολιτισμός θεωρείται χόμπι ή ελεύθερη εργασία. Υπάρχει πολύ ταλέντο στο νησί και είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν οι δομές που θα το στηρίξουν.
Η διαγραφή της γυναικείας εμπειρίας
Διαχρονικά, η γυναικεία δράση διαγράφεται από την επίσημη Ιστορία και αυτό το αντιληφθήκαμε και όσο κάναμε την έρευνά μας για τις “Γυναίκες” – η οποία ξεκίνησε εν μέσω Covid. Συνέβαινε και τότε, συμβαίνει και σήμερα, όπου παρατηρείται μια οπισθοδρόμηση όσον αφορά στα δικαιώματα των γυναικών. Και όχι μόνο σε χώρες όπως το Ιράν και το Αφγανιστάν, αλλά και στον -υποτίθεται- πιο εξελιγμένο δυτικό κόσμο. Είναι σαν να βλέπουμε την πατριαρχία σε όλη της τη δόξα. Και όλο αυτό, πέραν της επίπτωσης που έχει στη γυναικεία εμπειρία, επηρεάζει και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ξέρεις, σκέφτομαι ότι για να υπήρχε η ανάγκη, εν έτει 2019, να δημιουργηθεί ένα πρότζεκτ όπως το “ΣΕΖΟΝ Γυναίκες”, με στόχο να δώσει ορατότητα στη γυναικεία δράση και φωνή, σημαίνει μάλλον ότι δεν πάμε και πολύ καλά. Σίγουρα θα χρειαστούν πολλά χρόνια, για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για πραγματική ισότητα των φύλων. Πριν από τον κορωνοϊό μάς έλεγαν για 100 χρόνια, τώρα μάς λένε για 300. Άρα, ανά το παγκόσμιο, είμαστε σε μια δεινή θέση οι γυναίκες κι ας μιλούμε τόσο πολύ γι’ αυτά τα θέματα που θα περίμενε κανείς ότι θα τα έχουμε επιλύσει. Και δεν λέω πως οι γυναίκες πρέπει να έχουν μια προτεραιότητα έναντι των ανδρών μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες, αλλά συχνά βλέπουμε ότι στους άνδρες δίδεται πολύ πιο εύκολα η ευκαιρία να πάνε μπροστά, να λάβουν εκπαίδευση ή να ανελιχθούν.
Για τις γυναίκες είναι πολύ πιο δύσκολο να ισορροπήσουν ανάμεσα στους διάφορους ρόλους, με τους οποίους η κοινωνία τις επιφορτίζει. Μητέρα, σύζυγος, φίλη, εργαζόμενη. Είναι δύσκολο και σίγουρα χρειάζεσαι πολλή βοήθεια, για να τα βγάλεις πέρα. Και σίγουρα, καμιά φορά οι ισορροπίες διασαλεύονται. Εγώ ένιωσα πολλές φορές να χάνω τον εαυτό μου μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα. Δηλαδή, συχνά, στην προσπάθεια να ισορροπηθούν όλα τα άλλα, ξεχνάς λίγο τον εαυτό σου, ξεχνάς αυτήν την αναγκαία παύση για ανασυγκρότηση. Πλέον, βέβαια, τώρα που τα παιδιά μεγάλωσαν, ο χρόνος μου είναι λίγο πιο εύκολα διαχειρίσιμος.
Έχω δύο γιους στην εφηβεία. Σίγουρα τούς μιλώ πάρα πολύ για θέματα ισότητας, αλλά πιστεύω κιόλας ότι η μίμηση είναι τρόπος εκμάθησης για τα παιδιά. Δηλαδή, βλέποντάς με να κάνω αυτά που κάνω, καταλαβαίνουν ποιο είναι το σωστό. Κι εγώ μεγάλωσα σ’ ένα σπίτι με μια μητέρα πολύ δυναμική και δραστήρια, με σύζυγο πολιτικό, και με έντονη παρουσία σε διάφορους το μείς. Τα βράδια έγραφε ποίηση, αυτό το έμαθα λίγο πριν πάω να σπουδάσω. Σίγουρα ήταν πηγή έμπνευσης. Ελπίζω, λοιπόν, ότι και οι γιοι μου έχοντας γιαγιά την Αλεξάνδρα Γαλανού και μητέρα εμένα, να έχουν μάθει να δίνουν στις γυναίκες τον χώρο που τους αξίζει. Νιώθω ευγνώμων γιατί είχα, γενικότερα, στον περίγυρό μου ισχυρά γυναικεία πρότυπα που, εν μέρει, διαμόρφωσαν αυτό που είμαι σήμερα. Και βέβαια, εξαιτίας του ότι ο πατριός μου ασχολούνταν με την πολιτική και στο σπίτι κάναμε συζητήσεις για τα πάντα, δεν μπορώ παρά να είμαι καλλιτέχνης με πολιτική άποψη και τοποθέτηση, κάτι το οποίο προσπαθώ να αντικατοπτρίζεται και στη δουλειά μου.
Το Me Τoo “καθάρισε” κάπως το πλαίσιο
Ήξερα ότι θέλω να γίνω ηθοποιός από τότε που αντιλήφθηκα ότι μπορεί κάποιος να γίνει. Γεννήθηκα στην Αμερική, επιστρέψαμε στην Κύπρο όταν ήμουν επτά ετών και ξαναπήγα στην Αμερική, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, για να σπουδάσω ηθοποιός. Πηγαίνονταςεκεί, σχεδόν ήταν αναμενόμενο ότι έπρεπε να μάθω να προστατεύομαι. Αυτό όμως, δημιουργεί ένα τρικ στον εγκέφαλο διότι ασυναίσθητα μπορεί να σκεφτείς ότι, “αν εγώ επέλεξα να μπω σε μια δουλειά, όπου μου λένε ότι πρέπει να ξέρω να προστατεύομαι, μήπως θα φταίω αν πάθω κάτι;”. Οπότε, υπό αυτήν την οπτική, μπορώ να καταλάβω την αποσιώπηση κακοποιητικών συμπεριφορών όλα αυτά τα χρόνια. Είναι, όμως, πολύ σημαντικό που άτομα του χώρου μας βγήκαν και μίλησαν γιατί έτσι έδωσαν -ίσως- δύναμη και σε άλλους ανθρώπους να καταγγείλουν παρόμοιες συμπεριφορές. Είναι, όμως, αναγκαίο να αντιληφθούμε ότι δεν είναι ίδιον μόνο του δικού μας χώρου η κακοποίηση, είναι δυστυχώς ένα φαινόμενο που εμφανίζεται σε πολλά εργασιακά περιβάλλοντα. Το ότι ακούστηκαν διάφορα περιστατικά κακοποίησης στον χώρο των ηθοποιών, οφείλεται ξεκάθαρα στην αναγνωσιμότητα των προσώπων που εμπλέκονταν σε αυτά. Θεωρώ ότι η σημαντικότερη συμβολή τού Me Too είναι ότι διάσημες γυναίκες έκαναν ορατό το φαινόμενο της κακοποίησης και αυτό ήταν ένα σημαντικό βήμα για τις λιγότερο “προνομιούχες’ γυναίκες, ώστε να μιλήσουν κι αυτές. Και, βέβαια, μετά το Metoo καθάρισε κάπως το πλαίσιο, μέσα στο οποίο γίνονται οι πρόβες και βελτιώθηκαν οι συνθήκες εργασίας για τους ανθρώπους του χώρου. Αυτό είναι, επίσης, εξίσου σημαντικό.
Σμύρνη μου αγαπημένη
Η ταινία μάλλον θα προβληθεί και στο Netflix αν και δεν έχω επίσημη ενημέρωση. Αλλά, αν όχι αυτή η ταινία, τότε ποια; Εννοώ ότι είναι μια ταινία πολύ υψηλών προδιαγραφών, ο χώρος της οποίας είναι και σε τέτοιες πλατφόρμες παγκόσμιας εμβέλειας. Νιώθω πολύ τυχερή που συμμετείχα σε αυτήν τη δουλειά. Πρόκειται για μια τεράστια παραγωγή, μια από τις μεγαλύτερες που έγιναν ποτέ στην Ελλάδα. Βέβαια, της ταινίας προηγήθηκε το θεατρικό, στο οποίο, επίσης, συμμετείχα και για τρία χρόνια ήταν sold out όλες οι παραστάσεις. Όταν πρωτογνωριστήκαμε με τη Μιμή Ντενίση στην Κύπρο, μού έλεγε συχνά ότι θέλει να ασχοληθεί με τα γεγονότα της Σμύρνης. Είναι όμως, κι ένα έργο με οικουμενικά και πανανθρώπινα μηνύματα. Τι να πω για την κα Ντενίση; Είναι ένα πολύ δοτικός άνθρωπος και μια εξαιρετική συνεργάτιδα. Είναι δασκάλα με την έννοια τού ότι παρακολουθώντας την πώς λειτουργεί, πώς δημιουργεί, πώς δεν κάνει εκπτώσεις, δεν μπορείς παρά να μάθεις, όταν δουλεύεις δίπλα της. Τόσο η “Σμύρνη μου αγαπημένη” όσο και οι “Γυναίκες Eπιστρέφουν” πραγματεύονται τις ιστορίες εκτοπισμένων ατόμων. Ένα φαινόμενο πιο σύγχρονο από ποτέ ίσως και γι’ αυτό τα συγκεκριμένα έργα να συγκινούν όσο πολύ. Και ξέρεις, χαίρομαι, ιδιαίτερα που αυτές οι ιστορίες λέγονται από μια γυναικεία οπτική, η οποία εμπεριέχει και μια άλλους είδους τρυφερότητα και ανθρωποκεντρική προσέγγιση, πέρα από την πολιτική διάσταση που φέρουν έτσι κι αλλιώς οι εν λόγω ιστορίες.
Στο Φως
Υπάρχουν κάποια πρότζεκτ στα σκαριά και βέβαια, το έργο “Οι Γυναίκες Επιστρέφουν” έχει ακόμα δρόμο μπροστά του. Ο τελευταίος χρόνος ήταν πολύ γεμάτος δημιουργικά για μένα. Κάναμε σημαντική έρευνα για τις “Γυναίκες”, γράψαμε το έργο, καταφέραμε να το ανεβάσουμε και πρόσφατα άρχισε και το ταξίδι του στο εξωτερικό, γεγονός που μάς γεμίζει τεράστια χαρά. Δουλέψαμε με μια υπέροχη ομάδα ηθοποιών, τη Σοφία Καλλή, τη Γιόλα Κλείτου, τη Ζωή Κυπριανού, την Ιωάννα Παπαμιχαλοπούλου και τη Μαρία Χατζηχριστοδούλου, και όλα εξελίχθηκαν εξαιρετικά. Ναι, κοιτάζω το μέλλον με αισιοδοξία και επιλέγω να βλέπω προς το φως. Δεν ήμουν πάντα έτσι, αλλά νομίζω ότι περάσαμε κάτι πολύ δύσκολο τα τελευταία χρόνια και βγήκαμε ζωντανοί, παρά τις όποιες απώλειες και κάπως έτσι συνεχίζουμε.
Φωτογεαφίες: Δημήτρης QU
Μακιγιάζ: Μαίρη Μυριανθόπουλου (ILONA MAKE UP TEAM)
Hairstyling: Ριάνα Σωτηριάδου( RIANA HAIR DESIGΝ)
